Aafje Bouwer
Goeiemorgen allemaol,
Wat fijn om jim hier allemaol te zien en te ontmoeten bi’j de presentasie van ús berntsje, zoas Tsjisse oonze bondel nuumde. Wat ik wil vertellen lees ik eem van et papier of, want ik bin bange dat ik aanders de draod een bietien kwiet raek…
Ik wil jim in et kort vertellen hoe de bondel ontstaon is.
Et idee is geboren tiedens oonze jaorlikse vekaansie rond kerst en oold/ni’j in 2016 al. Tsjisse nam altied zien notitieboekies en laptop mit veur et dichten en ik mien viltspullen. We zaten dat jaor ok weer in Ost Frieslaand in Jade. Et landschap daor sprak Tsjisse altied hiel arg an, ok de geschiedenis die daor ligt, en hi’j vun daor de neudige inspiratie veur zien gedichten. In mien antekenboekien kon ik terogge vienen dat we op 30 december 2016 besleuten hemmen om te gaon warken an oons projekt: het combineren van beelden in gedichten en in vilt.
Ik had toen opschreven: Oons projekt: We gaon ieder bezig of bin allebeide al bezig mit gedichten maken en viltwarken en et wordt en is een soort draaikolke waor we oons middenin bevienen. De draaikolke van et ontstaon. Pas nao de tied kuwwe bekieken wat et allemaole betekent. En dan kieken we mit ‘vernuvering en verbaozing’ hoe et saemenvaalt. Mar mooi wodt et in ieder geval.”
No, een draaikolke is et niet echt wodden, schienber paste dat niet zo bi’j oons. Et werd meer een stroom, die de iene keer wat hadder ging dan de aandere keer. En af en toe lag ie ok gewoon eempies stille.
Maar zoen twee en een half jaor leden kwam de vaort d’r toch wat in. Tsjisse ging an de slag mit al zien gedichten, overal had ie wat: in boekies, schriffies, computer, laptop. Hi’j ging ze bewarken, maekte ni’je gedichten en langzem an kreeg de bondel die d’r kommen moest vorm. Af en toe kreeg ik een gedicht van ‘m wat zeker in de bondel kwam en dan ging ik an et vilten an de haand van et beeld wat et gedicht bi’j mi’j opreup. Maar soms paste et gedicht ok al bi’j een viltwark wat ik al es eerder maekt had.
Zo waren we beide an de slag tot et mement dat Tsjisse besleut: dizze gedichten kommen in de bondel. We hemmen alles bi’j mekeer legt en toen bleek dat verschillende eerder maekte viltwarken pasten bi’j gedichten van Tsjisse. We waren eigenlijk beide wel verbaosd hoe et inienend in mekeer paste en hoe de bondel inienend vorm kreeg.
En toen kwam Goasse van de útgeverij Frysk en Frij in beeld: hij had al eerder angeven dat hi’j de bondel heel graeg wol uutgeven. En ok dat proces leup hiel moai. Uuteinlik is et een prachtige bondel wodden, waor Tsjisse en ik aepetrots op waren en binnen. Tsjisse het de drokproef hoe ie uutaenlik zol wodden gelokkig nog zien. En ok mien moeder an wie de bondel opdreugen is, die het ‘m nog as drokproef zien. Tsjisse gaf an dat et dichten klaor was, hi’j had zien mooiste gedichten schreven en die staon in dizze bondel.
No meensken, dit is in et kot et verhael van et ontstaon van Hewwy dát. De titel het Tsjisse bedocht, hi’j vun et mooi klinken, je kun et op verschillende menieren uutspreken, de klemtoon aanders leggen en je kunt ok nog op zien engels uutspreken… meer kan’k er niet over vertellen…
In de Burgemeesterkaemer hier veurin et gebouw ku’jim zeuven gedichten van Tsjisse mit de bi’jbeheurende viltwarken bekieken. Dat is een apatte expositieruumte wodden. Daor bin ok nog 2 prachtige gedichten te lezen van de dichters Arjan Hut en Sipke de Schiffart nao anleiding van et overlieden van Tsjisse, moai en ontroerend.
We gaon no eerst genieten van zang van Laurens zien groep Yellow Hammer. Ik zol zeggen: veul plezier!
Sipke de Schiffart
Ik ha keazen foar it lêste gedicht fan de bondel. Om twa redenen: omdat ik it in hiel moai gedicht fyn en omdat it it lêste gedicht is fan de lêste bondel, wat it wat spesjaals jout – dêrnei komt der noait wer in gedicht fan dizze dichter
Fansels wit ik wol dat it lêste gedicht fan in bondel selden it gedicht is dat it lêst skreaun is, mar de lêzer hat dy yllúzje al.
Om werom te kommen op de earste reden. Doe’t ik it gedicht justerjûn nochris goed beseach yn ferbân mei de presintaasje fan fan ’e moarn, kaam ik ta de konklúzje dat ik it de earste kear net goed begrepen hie. It foel my op dat it earste wurd fan dit lêste gedicht begjint mei in haadletter. Dat is opfallend, want alle oare gedichten yn dizze bondel begjinne mei in lytse letter. In flater fan de korrektor? Nee, fansels net: dat it wurd ‘Ik’ skreaun is mei de haadletter I betsjut dat de ik net de dichter is, net Tsjisse, wat ik earst tocht, mar de Skepper, God.
Ik wit net of ik it gedicht no wol alhiel begryp, mar ik ha it idee dat ik it better begryp as yn it begjin en ik fyn it no noch moaier as doe’t ik it útkeas as moaiste gedicht. God hat it lêste wurd yn de lêste bondel fan Tsjisse en Aafje. Moaier kin it eins net.
Arjen Hut
Omdat ik de bondel al meardere yngeand kearen lêzen ha, ek foar in besprek yn it Friesch Dagblad, slagget it my net mear om ien favoryt te kiezen. De siden, gauris mei in finkje, sitte fol ûnderstreke passaazjes en oantekeningen. Dêrfandinne dat it lot it útmeitsje moast, ik sloech Hewwy dát iepen, mei de eagen ticht. It lot keas it gedicht Sulveren rêch.
Better hie ik it sels net útsykje kinnen. It is in fers dat my tinken docht oan in eigen tekst, skreaun mei Tsjisse yn gedachten, dat itselde dekôr hat: in reis troch de nacht, yn it sulveren ljocht fan de moanne.
Noch sterker die it my tinken oan in anekdoate dy’t Syds Wiersma fertelde, by de tsjinst yn Marsum. Hy fertelde oer in fytstocht dy’t Tsjisse en hy riden, earne begjin jierren njoggentich. Se fytsten njonkeninoar, op parallelle paden, dy’t op in gegeven stuit stadich útmekoar rûnen. Beide fytsende dichters bleaune op har eigen paad, tochten, se komme wol wer bymekoar. Dat wie net sa!
Se ha mekoar weromfûn, folle letter, op in terras, mear by tafal as mei sin. Sulveren rêch ropt noch mear by my op, minsken, relaasjes… dat is de romte dy’t in goede dichter de lêzer jout.
By einsluten is der dy slotrigel, dêr’t ik fan woe dat ik him sels betocht hie!
Edwin de Groot
Hewwy dàt is in meartaelig boekkien. Ik bin zelf opgruuid mit it Nederlaans, it Stellingwarfs en op laetere leeftied it Fries en veur my is meartaeligens: diversiteit, mooglikheden, vrijheid en identiteit.
Veur mij mear identiteit as dy veur in laand. Doar sol ik nog wel veur vechten kun’n. Dit gedicht goat doarover en ik heb it gevuul dat dit ok nog weleens veur Tsjisse sool kun’n gelden. Mar dat weet ik niet helemoale zeker.
Edwin slút ôf mei syn fers Onder de streep, in gedicht op meartaligens.
Klik op ’e titel foar de tekst