GROETNIS ÚT GRENOBLE
Deiboek fan Foppe Venema

Haadstikken:
GROETNIS ÚT GRENOBLE
Deiboek fan Foppe Venema
DICIEMBRE 2014
Miercoles 3 diciembre
Un amigo inglés me muestra una noticia en ‘The Telegraph’ con los titulos ‘Outgoing Brussels chief Herman van Rompuy to get almost £600,000 for doing NOTHING’ y ‘Herman van Rompuy has won the Euro jackpot, but we’re paying’. Es una noticia sobre el presidente del Consejo Europeo que se jubila . Recibe de Europa un premio de 730.000 €.
Viernes 5 diciembre
En una noticia del periódico holandés NRC del 5 diciembre, el periodista Geertje Tuenter controla la noticia del Telegraph. No es una noticia verdadera. Van Rompuy recibe 350.0000 € y no 730.000. Es una disposición transitoria. Durante tres años Van Rompuy tiene mas de 115.000 € cada año. Es casi 10.000 € cada mes. Despues recibe una pension de 65.000 € cada año.
Creo que un premio es “normal” en el mundo del comercio, pero los políticos deben dar buen ejemplo, sobro todo los políticos europeos. Reciben muchas veces (aun) otras pensiones.
Domingo 14 diciembre
Esta fin de semana, he elegido una noticia de la revista francesa ‘Le nouvel observateur’ con el titulo ‘La niebla/La bruma del historia’, escrito para Jean-Baptiste Naudet. La noticia habla de Hungría, un país con un gobierno popular de extrema derecha del que es presidente Víctor Orban. Mucha gente se moviliza contra un cambio del contenido de algunos cursos en la escuela. En los cursos de literatura, los autores antisemíticos son rehabilitados y los autores judíos son borrados. Los cursos de historia sobre el periodo de la segunda guerra mundial son también transformados en Hungría. En este periodo Hungría es gobernado por el dictador Miklos Horthy, un aliado de Hitler. Horthy y aun Hitler son presentados como héroes en los nuevos libros.
Mi opinión es que el periodista tiene razón muchas veces, pero no siempre. Horthy por ejemplo queda presidente hasta 19 marzo de 1944 y durante este periodo los judíos no son proseguidos. Después los alemanes entran en el país y arrestan a 437.000 judíos en 2 meses, ayudados por los autoridades. El periodo de Horthy no fue así únicamente negativo. No debemos olvidar que en Hungría los alemanes fueron mas populares que en Francia, entre otras para por las razones siguientes:
Lunes 15 diciembre 2015
Una noticia en NRC Handelsblad trata de Javier Sicilia, poeta, profesor, activista y periodista mexicano, es creador del Movimiento por La Paz con Justicia y Dignidad y miembro de Los Sin Voz. Javier escribió su ultimo poema sobre la matanza de su hijo Juan Francisco por narcotraficantes en 2011:
El mundo ya es no digno de palabra
El mundo ya no es digno de la palabra
Nos la ahogaron adentro
Como te (asfixiaron),
Como te
desgarraron a ti los pulmones
Y el dolor no se me aparta
sólo queda un mundo
Por el silencio de los justos
Sólo por tu silencio y por mi silencio, Juanelo.
El mundo ya no es digno de la palabra, es mi último poema, no puedo escribir más poesía… la poesía ya no existe en mi.
Snein 21 desimber
Eelke is juster út Nederlân weromkaam en lit my op internet sjen, dat twa fan myn fersen brûkt binne foar de kampanje ‘Praat mar Frysk’. Op posterkes, dy’t ûnder oaren yn streekbussen te sjen foelen, waarden de fersen kombinearre mei omrake bylden.
JANNEWARIS 2015
Woansdei 7 jannewaris
It nije jier set min útein mei in oanslach op Charlie Hebdo, in satirys Frâns tydskrift. Yn en om de Parise redaksjelokalen falle tolve deaden, fiif dêrfan hearre by de blom fan de Frânse striptekenwrâld. De dieders wolle de profeet wreke…
Freed 9 jannewaris:
It is dúdlik dat de oanslach fan ôfrûne woansdei it wurk is fan ’e bruorren Kouachi. Dy hawwe har weromlutsen yn in drukkerij noardeastlik fan Parys. Oan ’e ein fan ’e middei wurde se dêr delsketten.
Amedy Coulibaly, in fan oarsprong Malinese maat fan boppeneamde bruorren, ûndernimt ûnderwylst oare aksjes. Yn it sintrum fan Parys hat er juster in plysjeman fermoarde en hjoed fjouwer minsken yn in joadse supermerk. As ien fan ’e plysje de rollûken fan ’e winkel omheechhellet, draaft Coulibaly de kûgels temjitte.
Snein 11 jannewaris
Mei myn maat Pierre haw ik ôfpraat foar ús wenstige nijjiersslokje. Ik betink dat myn deiboek ferline jier hjir ek al mei begûn. Leit herhelling op ’e loer? Net helendal, want sûnt dy tiid is der in soad yn it libben fan Pierre feroare. De foarnaamste feroaring is wol dat der no ferlyfd is op Camille, dy’t heal Frâns en heal Yndo is, mar spitichgenôch it Nederlâns net behearsket.
No’t Pierre yn it nijgers is, sjogge wy inoar wat minder faak. En sels jûn stiet Camille op it program. We ite yn in Sinees selsbetsjinningsrestaurant tsjinoer it stasjon, dêr’t er Camille nei it iten fan ’e trein helje wol. Op it perron drave se inoar temjitte. Op ’e achtergrûn klinkt Umberto Tozzi ‘Ti amo’.
Sneon 17 jannewaris
Herman, in Genêfse Grinzer, kontakteart my yn ferbân mei Ljouwert, kulturele haadstêd fan Europa yn 2018. Hy is op ien of oare wize sydlings by de organisaasje belutsen en freget him ôf at hjir net in skoalprojekt yn sit. Al gau wurdt dúdlik dat der fan my ideeën ferwachte wurde dy’t ik net ha. Earlik sein fernuveret it my allinnich mar, dat Ljouwert kulturele haadstêd fan Europa wurde sil. Ljouwert is útkeazen om’t it de haadstêd is fan in meartalige provinsje, mar is sels in frijwol ientalige stêd. Frysktaligen skeakelje yn ’e haadstêd meastal daliks oer nei it Nederlâns, fral at se har dêr nei wenjen sette.
Guon Ljouwerters steane sels planút fijannich tsjinoer it Frysk. Soks falt te merkbiten by de balskopwedstriden tusken de Ljouwerter ploech Cambuur en de provinsjeklup It Hearrenfean. De Ljouwerters beantwurdzje it Fryske folksliet mei boegerop en in fluitkonsert en op harren spandoeken steane anti-Fryske slogans. Sa fleach op 19 oktober 2014 straffeleas in fleantúch mei as spandoek ‘Leeuwarden anti-Fries’ boppe it Abe Lenstra Stadion. It kin en mei allegear. De ferantwurdlike autoriteiten – ik tink hjirby oan amtners lykas de boargemaster fan Ljouwert of de kommissaris fan de kening – knipe glimkjend in eachje ta. Faaks dat dyselde amtners tidens ien fan de festiviteiten yn 2018 sizze sille, dat it giet om in “bjusterbaarlik barren en in poerbêste dei!”
Sneon 24 jannewaris
Spilet Ljouwert in wichtige rol yn de Fryske literatuer? It earste fers dêr’t ik oan tink is dat fan Jehannes Doedes de Jong, út 1936:
LUNCHROOM “DE UNIE”
De glêzen doarren draaie en it rint gau fol,
tolve oere, drokke strjitten sizze ’t jimme wol.
Petear giet ôf en oan, de typmasjine swijt,
dit is in plakje dêr’t in boer gjin wille krijt.
In laits lûkt op as mei in twirre, efkes fel;
dan sjogg’ de skoalfamkes wer de Nijstêd del.
Hjir spilet elts syn rol, wat heger as de wrâld
en is in bern fan fjirtjin sawat tweintich âld.
Ik tink myn heit hjir tusken yn, yn melkersklean,
syn smoarge pet soe by ’t pomadehier wol stean.
Of ús mem as dy mei ’t kealledrinken sjout
En efkes fluch de lytse bichjes sûpe jout.
Der sitte mear dy’t ik wol ken, hja ken my net:
In freon fan ’t doarp is lang gjin freon mear yn ’e stêd.
Snein 25 jannewaris
Foar de aardichheid weagje ik my oan ’e Frânse oersetting fan it boppeneamde fers:
SALON DE THE “L’UNION”
Les portes vitrées tournent
et c’est plein à craquer.
C’est midi et les rues
sont bondées si vous voyez.
Les discussions vont bon train,
les machines à écrire se taisent,
c’est un endroit où un campagnard
se sent mal à l’aise.
Après un éclat de rire
tel une brise, soudain aiguë,
les lycéennes regardent à nouveau
ce qui se passe dans la rue.
Ici chacun joue son rôle
au-dessus de son destin
et une fille de quatorze ans
a l’air d’en avoir vingt.
Je vois déjà mon père ici
dans son bleu de fermier,
sa casquette sale irait bien
avec les cheveux pommadés.
Je vois également ma mère
quand elle amène des seaux
lourds de lait fermenté
pour les porcelets et les veaux.
Il y en a que je connais,
mais ils ont changé de style;
un copain du village
n’est plus un copain en ville.
FEBREWARIS 2015
Sabias que la revista literaria más importante de Frisia se llama ‘Ensafh’. La palabra ‘Ensafh’ significa ‘etc.’ o ‘y demás’. El ultimo numéro está dedicado al escritor Piter Boersma, el redactor en jefe de la revista, porque Boersma habia anunciado su jubilación. Mucha gente ha escrito una participación. Su hijo Hidde da algunos detalles de su padre. Leemos que Boersma sabe todo de Paris Hilton y utiliza diversas pastas de dientes: ‘Paradontax y Prodent: whitener!’ Una mujer estaba en la Academia pedagógica católica con él y recuerda las discusiones sobre Vietnam y la emancipación de varios grupos en la sociedad. Una otra persona habla de Boersma como deportista: balancesta y el juego a la peloto. Mucha gente escribe una poema. Elego la poema de Jacobus Q. Smink:
ES PITER
Quien viene por buscar usted
a la policía tarde en la noche
sin manto y pasaporte.
Quien toma el tren por ver
un amigo y lleva crisanteros.
Quien lea todos los cosas
por los publiar una dia.
Quien paga por alguien
sin toma nota. Quien eres?
Woansdei 4 febrewaris
Boppesteand in koart stikje út myn húswurk foar de Spaanse les moarn, dêr’t ik faaks net nei ta gean, meidat myn suske Toets delkomt. It oan Boersma wijde fers fan Jacobus Q. Smink gie my hast boppe de macht.
Dat temanûmer fan Ensafh oer Piter Boersma haw ik yndied mei niget lêzen. Der steane ek in pear fersen fan him yn. Hjir folget it fers ‘Simmerjûn op ’e buorren’ út 1972, dat ik oerbrocht ha yn ’e stavering fan 1980:
De simmerjûn is moai
en op ’e buorren stiet in ploechje manlju byinoar
soms wurdt der lake.
Hy soe der by stean wolle,
mar kin der net ta komme.
Harren petearen kin er net oan meidwaan:
hy fynt gjin wurd om by te bringen.
Dei en moarn en middei,
dat is alles.
En soms mei in ferkrongen laits
wat mear.
It Parlando-achtige fers fan Boersma soe ik net helendal itselde skreaun ha (‘Dei’ en ‘ferkrongen laits’ binne my tefolle skriuwtaal en it wurdsje ‘der’ yn ’e tredde rigel soe ik fuortlitte), mar it idee derachter is o sa aardich en bringt my by it liet ‘The world is full of fools’ fan Kevin Coyne, ien fan myn favorite singer-songwriters:
It’s a sunny day, sun like a bauble rolling over the sky
Telephone conversation, someone tells me the weather is
Mighty fine, the sun’s divine
Come on outside, enjoy yourself
But I can’t, I don’t know why
Maybe you can change that for me
Tongersdei 5 febrewaris
Ik helje myn suske Toets fan it fleanfjild en nim har mei nei skoalle, meidat ik noch lesjaan moat, sadat se yn ‘e kunde komt mei kollega’s en learlingen. As wy yn ’e learaarskeamer neiprate, komt it petear op ús heit, dy’t by Douwe Egberts wurke en my oanrette learaar te wurden. Dat wie pas in maklik bestean mei in soad fakânsje en sa. Neffens Toets sil him it gers oan ’e kant fan ’e terp griener like ha.
Moandei 9 febrewaris
Us heit spile hjoed foar it earst mei nije tennismaten. Yn it skoft hienen hja it oer de wrâldpolityk. Fiifentweintich jier nei it kommunisme mocht it ekonomise kapitalisme op ’e klippen rinne, wat harren oanbelange. Op ’e Jouwer wie men der al lyk mei doe’t Douwe Egberts fanôf ûngefear 1980 stadichoan yn Amerikaanse hannen oergie. De Amerikanen ferkochten al gau de fakânsjehúskes, dy’t de arbeiders byinoar sparre hienen. Dat betsjutte ekstra jild foar de aksjehâlders en in bonus foar de direkteur.
Tiisdei 11 febrewaris
Hjoed ha wy nei de film ‘The Cut’ fan de Turks-Dútse regisseur Fatih Akin west. Syn ûnderwerp is diskear de Armeense genoside tidens de earste wrâldkriich. By tafal oerlibbet in sekere Nazaret, dy’t dêrnei it spoar fan syn deportearre famylje folget. Lit ik besykje de histoarise kontekst út ’e doeken te dwaan.
Oan it begjin fan ’e oarloch is it Ottomaanse ryk net mear wat it yn eardere ieuwen west hat. De measte gebieten yn Europa en Noard-Afrika is it al kwytrekke. Tusken Iran en de Middellânse See rint it foarlopich noch troch yn ’e richting fan it Arabys skiereilân, mar ek dêr kinne de koffers hast pakt wurde. Om it tij te kearen hat men him by Dútslân en Eastenryk-Hongarije oansluten. Yn ’e Kaukasus wurdt in offensyf tsjin ’e Russen ynsetten yn ’e hoop op byfal fan islamitise minderheden oan ’e oare kant fan ’e grins. Dit offensyf mislearret lykwols folslein en de Turken wurde fier yn eigen ryk weromdreaun.
En no komme de Armeniërs yn it spul, in folk dat foar in lyts part yn Ruslân en foar in grut part yn it noardeasten fan Turkije wennet. De Turken skriuwe harren nederlaach op it konto fan de kristike Armeniërs, beskôge as in fyfde kolonne. Ut Istanbul komt it befel de Armeniërs út ’e oarlochszône te deportearjen. Yn ’e praktyk jildt dy deportaasje allinnich foar froulju, bern en âldelju. As hja ûnderweis nei in oarlochsfrije zône yn it suden net stjerre, komme hja – faak fia Aleppo – yn kampen yn ’e Syrise woestine telâne, wêrfan Der Zor it bekendst is. Peter Balakian skriuwt op 5-12-08 yn ’e New York Times: “For Armenians, Der Zor has come to have a meaning approximate to Auschwitz. Each, in different ways, an epicenter of death and a systematic process of mass-killing; each a symbolic place, an epigrammatic name on a dark map. Der Zor is a term that sticks with you, or sticks on you, like a burr or thorn: “r” “z” “or” — hard, sawing, knifelike”.
Mei de manlju hawwe de Turken de minste moederaasje. Soms wurde se yn it ravyn sketten of kneppele (om gjin kûgels te fergriemen oan ’e kristlike hûnen). Soms wurde se yn in tsjerke jage, wêrnei’t de tsjerke yn ’e brân giet (sadwaande slacht men twa miggen yn ien klap). Yn ’e film dogge de manlju earst twangwurk. At dat klear is, snijt men har de strôte troch. By Nazaret slagget dat lêste mar heal, sadat in azemnimmende roadmovie begjint, dy’t yn ’e Ferienige Steaten einigje sil.
Snein 15 febrewaris
Op fakânsje by it Leekstermar genietsje ik hjoed mei frou en bern fan de útstalling ‘Het geheim van Dresden’ mei 100 masterwurken liend fan de Gemäldegalerie Alte Meister. Wat it geheim wêze mei, is foar my it grutste mystearje. Wurdt by it publyk ûnbekendheid ferûndersteld mei dizze kolleksje, dêr’t nammen as Rafaël, Titiaan, Canaletto, Velazques, Rubens en Rembrandt yn figurearje?
Yn ’e museumwinkel keapje ik in kaart foar myn Dresdner en yn ’e DDR opgroeide freon Holm, dêr’t ik dit wykein ek oan tinke moast by it lêzen fan ‘Der Steppenwolf’ fan Hermann Hesse: ‘Es gibt nun Zeiten, wo eine ganze Generation so zwischen zwei Zeiten, zwischen Lebensstile hineingerät, daß ihr jede Selbstverständlichkeit, jede Sitte, jede Geborgenheit und Unschuld verlorengeht.’
Yn ’e neimiddei geane wy nei myn freon Sibbe Jan, dy’t 54 wurdt. Syn húskeamer sit al fol freonen en famylje. Wat ik eartiids wolris benearjend fûn yn Nederlân, fyn ik no smûk en smout: jierdagen.
42064
Tiisdei 3 maart
Yn it hellenistise museum fan Mossoul yn Irak hawwe tsjinstfeinten fan de Islamitise Steat de ôfrûne wike stânbylden yninoar slein. Bylden dy’t minimaal twa millennia trochstienen. Yn ’e skoalkantine skriuwt in fan oarsprong Tunesise learaar alles op konto fan ’e Amerikanen, dy’t yn it Midden-Easten groepen tsjininoar opsette soenen. Ien kear op dreef seit er dat de islaam mear besteansrjocht hat as it kristendom. De islaam akseptearret nammentlik al ús profeten, ynklusyf Jezus, wylst wy omkeard Mohammed net erkenne, dy’t neffens him – fral op maatskiplik flak – it meast by te setten hat. It seit himsels dat dêr fan alles tsjinyn te bringen falt, wat ik net doch. Ik sis dat ik noch kopyen meitsje moat en jou my ôf. Ik rin mei it moaie waar noch even in slach om skoalle hinne.
Woansdei 4 maart
Hjoed yt ik mei in Spaanse learares, dy’t in artikel yn El País lêzen hat, dêr’t de strekking fan is dat oarder net ta kreativiteit liedt. As foarbyld wurdt Albert Einstein oanhelle. Persoanlik tink ik datst mei gemak it tsjinstelde bewize kinst mei oare foarbylden. Rainer Maria Rilke syn wurkkeamer like, as wy Stefan Zweig leauwe meie, op in Senachtige kleastersel mei as ienige fersiering in faas mei blommen.
Tongersdei 5 maart
As húswurk foar Spaans moat ik ûnder oaren it ferske ‘En el muelle de San Blas’ fan de groep Maná beharkje. It giet oer in frou dy’t har hiele libben yn in haven op har leafste wachtet, dy’t dêr oait útsyld is. Foar de aardichheid weagje ik my oan it neifertellen fan ‘It froutsje fan Starum’ yn it Spaans:
LA SENORA DE STARUM
En la ciudad costera de Starum, en Frisia, vivía una viuda muy rica en un palacio con una escalinata de mármol y una torre de plata. Tenía una flota para viajar a los países bálticos (, porque Starum es una ciudad anséatica).
Un día, la viuda le pidió a su mejor capitán que comprara la cosa más bonita del mundo. Durante muchos meses el capitán buscó en vario países y, al final, llenó su barco de cereales.
Al regresar a Starum, la viuda quedó muy desengañada y ordenó tirar al mar los cereales. En ese momento, un viejo se paró frente a ella y le lanzó: “Da los cereales a los pobres, en caso contrario ocurrirá un desastre”
La viuda se rió, llevaba un anillo en su dedo, lo tiró al mar y dijo: “Un desastre no se pasó, como el anillo no va volver.”
La viuda olvidó su decepción y continuó con su vida
Pero un día, cuando organizó una fiesta, su cocinero abrió un pez gigante. ¿Y qué se encontraba en el vientre del pez? Sí, ¡el anillo! Después los desastres se sucedieron.
La viuda se convirtió en pobre porque su flota marina se perdió en una tormenta.
Y delante del puerto de Starum se formó un banco de arena, justo en el lugar donde los cereales cayeron al mar.
El jueves 26 de marzo
Fui con 11 alumnos a Haarlem Model United Nations, una conferencia organizado por un lyceo en Haarlem, una ciudad qué se sitúa entre Amsterdam y el Mar del Norte. Los alumnos debían debatir en comisiones los problemas en el mundo y escribir resoluciones para revolver estas problemas. Fue un viaje muy agradable, entre otros porque recibí visitas de mi hermana mayor María y mi amigo viejo Ype. Visité con los alumnos también un espectáculo de teatro danzante y el centro de Amsterdam. Para el viaje de retorno, el avión tenía mucho retraso. En lugar de aterrizar a 23h00 en Ginebra, llegamos à 4h00 de la mañana.
Una semana más tarde estuve en Fontainebleau, al sureste de Paris, para una conferencia de todas las secciones internacionales en Francia. Esta conferencia era menos interesante que aquélla de Haarlem, sin Maria y Ype, pero Fontainebleau es una ciudad muy bonita con un grande palacio construido en la época del reí Francesca I que quiso un pabellón de caza en el media del selva.
42095
Tongersdei 9 april
Hjoed myn lêste les Spaans. Eins haw ik mar twatredde fan de lessen folge, want mear subsydzje krij ik net fan de ynstânsje dy’t myn lessen fergoedet yn it ramt fan myn wurk op in ynternasjonale skoalle. Myn wurkjouwer stelt foar by te springen, mar ik fyn it eins wol moai sa. Faak wie it dreech om alle húswurk ôf te krijen en alles by te fytsen. We wienen al mei de doe-tiid dwaande wylst ik al bliid bin dat ik wat yn de no-tiid prate kin. Dochs haw ik in soad niget oan de lessen hân. De groep wie ‘muy simpatico’, de learares o sa kundich en it is altiten wer in útdaging in nije taal ûnder de knibbel te krijen. Sa’t it sprekwurd seit: ‘Each new language you learn, is one new person you are.’
Moandei 13 april
It is peaskefakânsje en mei Charlotte en Anna ryd ik nei Leek, dêr’t wy wer yn in sjaletsje by de mar sitte. Meidat Charlotte no ek har rydbewiis hat, sit ik mar in tredde fan it trajekt achter it stjoer. Yn Grins pikke we Eelke op, dy’t dêrnei boerekoal foar ús klearmakket mei sjú, spekjes en reekwoarst!
Tiisdei 14 april
Fanút Leek meitsje wy in útstapke nei it seehûnesintrum Piterbuorren en Noardpoldersyl, it noardlikste haventsje op it Nederlânse fêstelân. Mei fiskoerslach lies ik op in kaart, mar dêr falt neat fan te fernimmen. Faaks hat dat te krijen mei it feit dat wy der mei eb binne wylst it haventsje oan ‘e Waadseekant fan ‘e dyk allinnich mei floed te berikken is.
Freed 17 april
Te boadskipjen yn Snits. Anna wol nije skuonnen keapje. Yn de twa winkels dêr’t wy binnenstappe sprekke de ferkeapsters Frysk, wat my altiten yn in goed humeur bringt. As Anna lang om let yn ‘e lêste winkel slagget, seit de ferkeapster: ‘No dat it dan toch mar moai lukt.’ ‘Ja’ sis ik, ‘mar it kealle wat swier.’ It famke sjocht my ferbjustere en fernuvere oan. Dizze útdrukking hat se noch noait fan heard. Dat fyn ik wol spitich, want soksoarte siswizen jouwe krekt sjeu oan de taal. Op ‘e weromreis nei Leek moat ik nei oanlieding fan it boppesteande tinke oan in fers fan Ida Gerhardt:
Biografisch I |
De taal slaapt in een syllabe en zoekt moedergrond om te aarden.Vijf jaren is genoeg. Toen mijn vader, die ik het vroeg,mij zeide: ‘dat is een grondel’, – en ik zàg hem, zwart in de sloot –
legde hij het woord in mij te vondeling, Waarvoor ik moest zorgen, totaan mijn dood. (uit: Vijf Vuurstenen)
Yn ‘e bondel ‘Wrâld, finster, gedicht’, in bondel mei fersen út de wrâldliteratuer útkeazen en oersetten troch 30 Fryske dichters, hat Janneke it fers fan Gerhardt oersetten. Sa bin ik dermei yn ‘e kunde rekke. It idee sprekt my oan dat wurden rêden wurden moatte. Benammen wurden út ‘e memmetaal, dy’t ek pake- en beppetaal is. Aldmoike Akke brûkte noch wurden as ‘njonkelytsen’ en ‘fabbelegûchjes’ (yn myn útinoar fallende wurdboek fyn ik it lêste wurd allinnich as babbelegûchjes werom).
Tiisdei 21 april Hjoed is it 100 jier lyn dat de Armeense genoside begûn. Foar de gelegenheid lit ik hjir myn earste Armeense rym folgje:
Yn it kleaster fan Tatev sis ik tsjin dy ‘Parev’.
Tatev is de namme fan in kleaster yn Armeenje en ‘Parev’ betsjut goeiendach.
MAAIE 2015
Sneon 9 maaie Nûmer 2 fan Ensafh sit yn ‘e brievebus en befettet twa fragminten út in histoaryske novelle oer it libben fan de Fryske strider Douwe Kalma (1896-1953). Skeanprinte stiet derby dat skriuwer Cornelis van der Wal him hjirby mar foar in part op feiten basearret. Dizze tafoeging is wichtich, want der steane in pear ûnkrektheden yn it fragmint oer in simmerkamp fan de Jongrfryske Mienskip op it Amelân. Wike Zylstra soe in heale flesse wyn op ha en Sjoerd Rintsjes Sipma in treurige snor drage. It earste liket my ûnwierskynlik meidat de Jongfryske Mienskip in licht soasjalistyske ynslach hie en yn dy tiid wie it motto: ‘Drinkende arbeiders tinke net en tinkende arbeiders drinke net’. No noch even oer Sipma. By him haw ik in pear kear thús west en op de foto’s út it interbellum, dy’t er my sjen liet, droech er gjin snor. En sels al hie er in snor droegen, dan hie it in fleurige west en seker gjin treurige.
Freed 15 maaie Mei sa’n 50 learlingen sette wy yn in touringcar ôf nei it kleaster fan Brou yn it stedsje Bourg-en-Bresse, dat erges tusken Genève en Lyon leit. It kleaster is stifte troch Margje fan Eastenryk (Brussel 1480 – Mechelen 1530), dochter fan Maksimiliaan fan Habsburch (machthawwer yn Eastenryk en “Dútslân”) en Marije fan Boergonje (har famylje hat in grut part fan de Noardlike en Súdlike Nederlannen byinoar brocht). Lêzend oer Margje wurdt al gau dúdlik dat se gjin lok hie yn ‘e leafde: – Op twajierrige leeftyd wurdt se ferlove mei de trettjinjierrige Karel VIII, de Frânske dauphin. Karel falt tsien jier letter Bretanje binnen en twingt Anne fan Bretanje om mei him te trouwen. De opside skode Margareta wurdt oan har heit, Maksimiliaan, weromjûn. – Yn 1497 boasket Margje yn Burgos mei de Spaanse prins Jehannes fan Kastylje. Dy stjert lykwols fiif moanne letter. De deadsoarsaak is ûndúdlik. Tuberkuloaze? De drokte yn ferbân mei de houliksplechtichheden? Hat Margje him tefolle nei de siken gapje litten? It famke dêr’t hja in pear moanne nei syn ferstjerren fan befalt, komt dea op ‘e wrâld. – Yn 1501 trout se mei hartoch Filibert II fan Savoaie, mar se ferliest har twadde man amper trije jier letter. Filibert stjert nei in jachtpartij op in gleone dei, neidat er in amer iiskâld boarnewetter dronken hat. Margareta nimt har foar om oant de ein fan har dagen de widdokape te dragen en ferwurdet har rougefoelens yn Frânsktalige gedichten. Hja lit it kleaster yn Brou delsette as oantinken oan har man.
De hartoginne giet werom nei Mechelen yn ‘e Nederlannen, dêr’t keizer Maksimiliaan har yn 1507 belêstet mei it lânsbestjoer. Nei har dea wurdt se njonken har man yn it kleaster fan Brou bysetten. It is in soarte fan mausoleum mei mûntsen dy’t foar harren sieleheil bidde. Woansdei 27 en tongersdei 28 maaie De Flaamse skriuwer Tom Lanoye besiket ús skoalle wat te tankjen is oan it krewearjen fan ien fan myn kollega’s, dy’t seit dat er noait direkt mei Lanoye yn kontakt stie, mar mei syn agint. Lanoye wol syn hannen safolle mooglik frijhâlde om te skriuwen. Ienris by ús op skoalle, is er de tongersdeis hastiger as de woandeis, want der moat in stikje foar it blêd Humo skreaun wurde. Yn ‘e learaarskeamer prate wy mei him oer fan alles en noch wat. Earst oer Louis Paul Boon dy’t neffens him net mear lêzen wurdt, wat my net echt fernuveret. Alles wat ynearsten op de tafels yn it midden fan in boekesaak leit, ferdwynt ommers ier of let nei achteren of sels folslein út ‘e hannel. Dêrnei hawwe wy oer Frânse útjeften en wol yn it bysûnder oer Gallimard mei harren ‘babyscheetkleurige uitgaven’. Dat bin ik eins net helendal mei him iens, want ik fyn it wol goed dat Gallimard altiten deselde lay-out oanhâldt as in soarte fan kwaliteitsmerk, mar de tiid ûntbrekt foar fierdere diskusje. Foar de klasse stiet alwer in nije groep learlingen klear. Sneon 30 maaie Op tillevyzje sjoch ik de nasjonale finale fan de UEFA-kup tusken Paris Saint Germain en de Auxerre (in provinsjeklup as It Fean dêr’t Guy Roux – de Frânse Foppe de Haan – jierrenlang trainer wie). Sûnder ferrassing winne de miljonêrs fan it troch Quatar sponsere PSG, dat as in brede Formule 1-auto ûnophâldlik earerûntsjes troch Frankryk draait.
JUNY 2015 Moandei 1 juny De nije moanne begjint goed mei in konsert fan Interpol yn Lyon, dêr’t ik mei Charlotte nei tagean. De seal is rom en leit yn in foarflekke fan Lyon op in heuvel njonken de rivier de Saône, net fier fan in buro fan interpol. It konsert is goed, al is de sanger gjin Mick Jagger. De groep is earder statys, mar dat falt net echt op troch in goede ljochtsjo en in megaskerm mei sfearbylden fan weagen, pyktogrammen ensafh. It konsert kin sawisa net stikken, meidat Charlotte en ik alle ferskes út ús holle kenne. Al mei al ferrulje we ús sitplak al gau foar in steanplak. In aardige bykomstichheid is ek dat it konsert op ‘e tiid begjint, sadat we in oere as tolve alwer yn Grenoble werom binne. Sneon 6 juny Fan ‘e middei sjoch ik op ynternet foar in fakânsjehúske yn Galisië foar fan ‘t simmer. Nei in pear oeren is de syktocht beslikke. In moaie wyt pleister ‘casa’ yn it uterste noardwesten fan Spanje, oanbieden troch in pensjonearre Switser echtpear, blykt ein july/begjin augustus beskikber.
De jûns haw ik ôfpraten mei Michèle yn ‘e Shannon, in Ierske pub. As ik oer de reservearring yn Galisië begjin, komt it praat op Santiago de Compostela. Hoe’t it komt dat de apostel Jakobus dêr begroeven leit. Ik lis út dat de midsieuske Spaanse kristenen yn harren striid tsjin de Moaren wol in stevige leginde brûke koenen. Michèle ûnderbrekt my no. Ik haw it wurd ‘Maures’ (Moaren) útsprutsen as ‘Morts’ (deaden), wat net de bedoeling wêze kin. Ik betink dat Michèle en ik beide oan beropsdeformaasje lije. Michèle hat yn it taalûnderwiis sitten en ik bin learaar skiednis.
Letter op ‘e jûn sille we nei muzykkafee Bayard, dêr’t in famke dat ik fia fia ken gedichten foardrage sil, mar dêr komt net folle fan op ‘e hispel. Mei har goatyske kopke sit se wat ferlern tusken aldere hippys dy’t Frânse klassikers sjonge lykas ‘On dirait le sud’ en ‘D’abord les copains’. In pear froulju dy’t by har oan tafel sitte, bewege it boppelichem hinne en wer mei in loksillich glimke om ‘e lippen. In gitarist freget oan Michèle en my: ‘Vous faites la gueule?’ (Ha jim in min sin?) Michèle seit tsjin my: ‘Les grandes gueules ont pris à nouveau le dessus ici’ (De grutte bekken ha hjir de slach wer wûn). Snein 7 juny Yn ‘e bioskoop sjogge Anna en ik ‘Trois souvenirs de ma jeunesse’ (Trije jeugdoantinkens), wat in prachtige film is. Oan ‘e ein seit Paul as fjirtichjierrige oer syn jeugdleafde Esther: ‘Je l’aime encore avec la même passion, le même chagrin, la même fureur’. Hy hâldt noch fan har, mar it mocht net wêze. Syn libbensrin bringt him nei de Sowjet-Uny, wylst sy de meubelsaak fan har âlden yn Roubaix oernimt, in foarstêd fan Ryssel. Der wienen twa keningsbern, hja hienen inoar sa leaf, mar it wetter wie fierstente wiid. Snein 14 juny Yn it geberchte Chartreuse is it boppe de beambrins in feest oan blommen, mar op ‘e weromreis ferdwale Anna en ik in skoftlang, meidat we in stik ôfsnije wolle. Alle bospaden lykje ynienen op inoar. Gelokkich wize twa foarbygongers ús it rjochte paad. Snein 28 juny Yn ferban de mûnlinge eksamens bin ik yn Saint Germain, in foarstêd fan Parys. Mei in kollega meitsje ik in kuier nei it brede terras fan in kastielpark, dat útsicht jout oer Parys. It petear komt op Cees Nooteboom, ien fan de eksamenauteurs. Myn kollega brûkt as kaai nei syn wurk it wurd ‘transsindinsje’. By Nooteboom giest net yn in rjochte line fan A nei B, mar ûnderweis kin der fan alles barre. In bepaalde reek makket bygelyks datst ynienen oan wat oars tinke moatst. |
Moandei 29 juny
De jûns yn ‘e trein nei Grenoble lês ik ‘Alleen voor Friesland heb ik nog een zwak. Slauerhoff en Friesland’ fan Gerrit Jan Zwier, dy’t him fernuveret oer it feit dat Slauerhoff tsjin syn Nederlânse literêre freonen noait oer Obe Postma praten hat. Wie de Slau ûnbekend mei it wurk fan dizze slim diskrete dichter.
Oer de roman ‘Terug tot Ina Damman’ fan Simon Vestdijk seit Slauerhoff yn in fraachpeatear: ‘Een boek over de Mont Blanc betekent meer dan een boek over een scholier. Het wroeten in details is niet een eigenschap van de belangrijke mens.’ Hjirmei faget Slauerhoff net allinnich Vestdijk fan tafel, mar ek in soad oare skriuwers, dy’t de psychology fan de personaazjes wat mear útdjipje.
JULY 2015 Tongersdei 9 july Troch in byskoalling dy’t snein yn Veldhoven by Eindhoven begjint, bin ik al ûnderweis nei Nederlân. Diskear sûnder frou en bern. Meidat ik om tolve oere al Lúksemburch binnenrydt, beslút ik om te riden oer Trier, dêr’t net allinnich it bertehûs fan Karl Marx stiet, mar ek de Porta Nigra, wat yndied in pronkje is fan Romynske boukunst. It docht op ien of oare wize ek modern oan, moderner alteast as in soad midsieuske bouwurken. Mei de grutte finsters liket it suver wol sa’n Edward Hopperachtich kantoargebou. |
Tongersdei 9 oant en mei snein 12 july
Yn in koart skoftke sjoch ik in protte minsken: myn maat Sibbe Jan yn Grins, ús heit en mem op ‘e Jouwer, myn nicht Tineke en har man Menno by moike Marie yn in rêsthûs te Hearrenfean. By it útgean fan ‘e grifherfoarme en de meniste tsjerke yn ‘e Jouster Midstrutte: in jeugdfreondinne yn har sneinse blommejurk, myn neef Tijs, syn frou Gerbrich mei har fiif bern en Jantsje Biesterbosch, de frou fan myn lêstendeis ferstoarne middelbere skoallelearaar Dúts. Ik wie befreone mei har soan Stoffel en wie bern oan hûs. ‘Wat ha we moaie tiden hân’ seit se. By ús beide steane de triennen yn ‘e eagen. Snein 12 oant en mei woansdei 15 july |
Foar myn byskoalling moat ik nei in konferinsje-oard by Eindhoven. De kursus giet oer nije ynsichten op pedagogys gebiet, benammen dy fan John Hattie. Tuskentroch – fan tiisdei op woansdei – ryd ik hinne en wer nei in doarpke ûnder de reek fan Enskede, dêr’t myn suske Toets yn it ta ‘bêd & brochje’ omboude achterstik fan in Saksyske pleats ferbliuwt. Dat útstapke foarmet it absolute hichtepunt fan myn byskoallingstiid.
Moandei 27 july Lang om let is de echte fakânsje oanbrutsen. Fanút Grenoble ride Anna, Charlotte en ik fia Lyon, Saint Etienne en Clermont Ferrand nei Bordeaux om Eelke op te heljen, dy’t dêr oan ‘e kust kampeard hat. Foar ien nacht sitte wy yn it appartemintehotel Ténéo yn it sintrum fan Bordeaux, wat in kreaze en noflike stêd blykt te wêzen. De gebouwen binne meastal net heger as in pear etaazjes fanwege de sodzige ûndergrûn. De boustiennen binne stevich, giel, grut en lichtlik spûnsachtich, dus net alhiel glêd.
Oan ‘e ein fan ‘e Midsieuwen beskikte Bordeaux oer in grutte ûnôfhinklikens (meidat de stêd in skoft Ingels besit wie en Londen leit fierder as Parys). Dy ûnôfhinklike geast komt men ek tsjin by tsjin by Michel de Montaigne, in Frânse humanist. Meardere dingen sprekke my by him oan: syn motte ‘Que sais-je?’ (Wat wit ik no eins?) en it feit dat syn filosofy gjin kâld marmeren bouwurk is, mar in waarme persoanlike ynkleuring kriget. Ynspirearre troch Súd-Amerikaanske indianen, dy’t er yn 1562 yn Rouen moete, wol er himsels ‘graach folslein neaken delsette.’ Tagelyk is Montaigne in man fan aksje. Sa waard er twa kear ta boargemaster fan Bordeaux keazen. Tiisdei 28 july By Biarritz en Hendaye (Hoi Josse!) binne wy de Spaanse grins oerstutsen om dêrnei hieltiten fierder nei it westen troch te stjitten. Nei myn smaak net hurd genôch, want de maksimale faasje is 120 km. Nei njoggen oeren riden binne wy lykwols te plak yn it uterste noardwesten fan Spanje. Us fakânsjehúske foarmet ûnderdiel fan in pleats dy’t út meardere gebouwen bestiet. Yn it hoofdgebou dat gelokkich moai ôfsidich leit, wenje de eigners, in pensionearre Switsers echtpear dat ús mei in fleske Spaanse prikwyn opwachtet. Woansdei 29 july By de lokale FFF helje wy ynformaasje en kaarten oer lokale rinrûtes. Us earste kuier giet nei de fjoertoer nei Kaap Ortegal. It reint stadich en sacht, sadat wy ús net te let yn ús wite húske weromlûke om te skrebbeljen, te lêzen en te skriuwen. Tongersdei 30 july Oan ‘e hân fan ‘e kaarten fan juster meitsje wy in kuier nei it heechste punt yn de neiste omjouwing. Troch in bos fan eukalyptus- en pynbeammenbos komme wy op in berchkaam, dy’t útsicht biedt op ús fakânsjefjord.
De jûns geane wy nei de merke fan Ortigueira foar de feesten fan de Hillige Marta, dy’t oerdei yn in prosesje even luchten waard. As wy op it terras in bierke drinke, krije wy der fan alles by te iten: sjips, oliven, tortillas de patatas… Freed 31 july Oars as de echte pylgers komme wy net te foet yn Santiago de Compostela oan, mar mei de auto. It is in stêd mei in útwrydske katedraal en midsieuske strjitsjes mei grize hûzen. It measte yndruk makket in poster yn in kafee, dy’t dúdlik makket dat de rockgroep The Ramones (one, two, three, four…) hjir yn ‘e jierren 80 omspaande. Yn datselde kafee skriuw ik op myn fakânsjekaart foar moike Marie it neikommende ferske:
Nei in lange pylgertocht en de bychtstoel fan menear pastoar naait it der yn Santiago de Compostela út as âld smoar.
|
AUGUSTUS 2015 |
Sneon 1 augustus |
It is hjoed op ‘e kop ôf 25 jier lyn dat ik Anna op Iislân tsjinkaam. We sieten achteryn deselde bus fan it Miggemar nei Seydisfjordur. Op de achterbank wienen 4 plakken. Neidat Anna en ik earst beide earst yn in oare hoeke sieten, skoden har twa freonen Mado en Jean-Paul in plak op, sadat ik yn it gongpaad myn skonken útslaan koe. Mei Anna hâld ik it skoan pratende. Jean-Paul miende sels dat it op ‘rouler une pelle’ (frijen yn ‘e bus) útdraaie soe, mar safier wie it noch net. Doe’t we nei in pear oeren hobbeljen troch it lavalânskip ôfskied namen, wikselen we adressen út. ‘Faaks dat ik nochris skyen kom’ sei ik. ‘Dan moast perfoarst delkomme’ antwurde Anna. Nei de fakânsje kaam earst in libbene korrespondinsje ta stân. Mei Ald en Nij wie it oan skyen ta.
Snein 2 augustus
We rinne oer de hege rotskust. In smel paadsje bringt ús nei in strân, dat hast alhiel ferlitten is. Lok troch sinne en hege weagen, dy’t ús meterslang nei it strân slingerje.
Moandei 3 augustus
It reint wer sadat we it rêstich oandogge. Yn Cedeira binne wy yts nei 14 oere krekt op ‘e tiid om in lytse 40 postsegels te keapjen. Dêrnei slút it postkantoar foar it middeisskoft. Achter it loket is men sjarmant lykas hast oeral.
Tiisdei 4 augustus
Ungefear 20 km. lânynwearts begint lâns de rivier Rio Sor in kuier, dy’t ús nei in midsieuske brêge bringt. Eartiids foarme dizze brêge de foarnaamste ferbining tusken Viveiro en Ortigueira, mar tsjintwurch rint dy lâns de kust. Op ‘e weromreis ride wy noch nei Kaap Bares boppe O Barqueiro, it noardlikste punt fan Spanje.
Woansdei 5 augustus
Hjoed nei A Coruña, nei Vigo de grutste stêd fan Galisië, dêr’t de kabbeljau lekker smakket, de pleinen smûk en smout binne, de fjoertoer út Romeinske tiden stammet en it museum mei it bêste skilderwurk fan Galisyske skilders. It moaiste skilderij fyn ik ‘Marinero’. Sjochst in matroas mei knapsek op in muorke lizzen. It hat sa’n fadosfear fan ienlikens, nerges thús wêze, de leechte fan oseaan en achterlân, it fertrek.
Oan ‘e ein fan ‘e dei geane Charlotte en Anna wat kleanwinkels del wylst Eelke en ik in pear boekesaken ôfstrune, om krekt te wêzen de Fnac en Arenas. Uteinlik keapje ik ‘Mil años de poesía europea: La antología definitiva de la mejor poesía europea’, sa’n 1600 siden poësije byinoar swile troch Francesco Rico. Alles wat net Spaans is, wurdt twasidich ôfprinte: links de orizjinele tekst en rjochts de Spaanse oersetting. By eltse dichter stiet in koarte yntroduksje. Nuvergenôch ûntbrekke dichters út ‘e Lege Lannen.
Tongersdei 6 augustus
Charlotte har jierdei fiere wy op weardige wize yn pizzeria Lanus te Cedeira. Dêrnei is it tiid foar sightseeing: in fort mei kanonnen om de baai ôf te skermjen, in stiennen krús foar in kapeltsje mei op ‘e achtergrûn wite seilen en in moterboat.
De jûns ha wy de Switserse eigners fan ús simmerhúske útnoege. Diskear drinke wy 4 flessen prikwyn fuort. Rûzich en roazich sykje wy dêrnei ús bêd op.
Freed 7 augustus
It ôfskied hinget yn ‘e loft. De moarns skrebbelje we noch in kear, de middeis swimme we yn ‘e oseaan, ek al is it waar net geweldich. De jûns pakke we ús spullen.
Sneon 8 augustus
Troch files dogge wy der hast 20 oeren oer om thús te kommen. Fan 4.30 oant 24 oere. Fral tusken Carcassonne en Narbonne stiet alles fêst. Boppedat lit ik myn foet tefolle op ‘e choke hingje, sadat de reek ûnder de motorkap weislacht. We sette de auto in heal oere stil oan ‘e kant fan ‘e dyk. Fanút de stapfoets foarbyridende auto wurde wy oanmoedige: ‘Gardez la pêche!’ (Hâld moed!) ropt in frommiske, ‘Bonnes vacances!’ âlet in jongfeint.
Moandei 10 augustus
Lykas is der niks feroare, sjogge wy op tillevyzje ‘L’amour est dans le pré’ (It breiden broekje is yn ‘e greide), de Frânse fariant fan ‘Boer siket wiif.’ De boeren wurde hieltiten salonfähiger. In pear jier lyn hiest noch Freddy, in rûge boer oan ‘e ein fan in fallij. Syn brea-iten moarns bestie út in ragût mei in glês wyn. Dêrnei stapte er sûnder toskepoetserij achter de kij.
Woansdei 12 en tongersdei 13 augustus
Ien fan myn fakânsjeprojekten is it meitsjen fan in nij skot om ús terras, dat tusken ús hûs en it hiem leit. Diskear gjin bamboeskot, mar twa panielen, dêr’t wynranken tsjin opklimme en dy’t steande hâlden wurde troch trije hikkepeallen.
Dy hikkepeallen binne in lytse twa meter en haw ik stevich yn in izeren ûnderstel stutsen, dat 80 sentimeter de grûn yngiet. Yn dy peallen moasten gatten boarren wurde, mar dat wie net it dreechste. It dreechste wie om gatten te graven fan 80 sentimeter djipte. We sitte hjir nammentlik op in eardere rivierbêding. Nei 50 sentimeter stjitst al op it stiengedeelte. Lit ik it mar earlik tajaan, ik haw in flink stik fan dy ûnderstellen ôfseage.
Freed 14 augustus
Jûn is der in dokumintêre oer de jierren 80 op tillevyzje, dy’t yn ús tillevyzjeblêd op ‘e neikommende wize oankundige wurdt: ‘ Yn ‘e jierren 80 makket de punkslogan ‘No future’ plak foar nije wearden lykas maklik fertsjinne jild en kâlde drokte. De kultus fan it uterlik wurdt hieltiten wichtiger sa’t op nije tillevyzjekanalen te sjen falt.’
Snein 16 augustus
Sneintemiddei ûnder iten drinke wy in fleske prikwyn fan it merk Ackerman. Meidat myn achternamme fan memmeskant Akkerman is, binne wy supporters fan dat wynmerk. Harren slogan is: ‘ACKERMAN Voyage au centre de la Bulle’ (ACKERMAN In reis nei it sintrum fan ‘e brobbel).
Moandei 17 augustus
Fan ‘e moarn giet de wekker al betiid, meidat Charlotte nei Viborg yn Denemarken sil. Om seis oere giet in bus fan Grenoble nei Genève. Om tsien oere in fleantúch fan Genève nei Kopenhagen. Dêr nimt se de trein nei Viborg, wat helendal yn Jutlân oan ‘e oare kant fan Denemarken leit. It giet hjir om in Europees jongereinprojekt. In boskwachterswenning sil omboud wurde ta ekologysk sintrum.
Deselde moarns as wy Charlotte op ‘e bus setten ha, komt Eelke thús mei seis oare Bernlefbestjoersleden. In jierlang wie er nammentlik skriuwer fan dizze Grinzer studinteferiening. Nei de keiwike (yntroduksjewike foar nije studinten) geane se by alle heiten en memmen fan bestjoersleden del. Anna en ik meitsje iten klear en jouwe ús ôf nei in hotel by ús yn ‘e buert, sadat de jongelju it ryk allinnich ha. Se sille fan ‘e middei in útstapke yn ‘e bergen meitsje. Net foar niks hat Bernlef dit jier as motto ‘Feroaring fan lucht’.
Tiisdei 18 augustus
Anna en ik hawwe lekker sliepen en brea-iten yn hotel Best Western, flak njonken ús hús, en swommen yn it swimbad dat derby heart. Om 13 oere sitte we yn ‘e bioskoop foar de tekenfilm ‘Lytse prins’. De film is hast like moai as it boek fan Antoine de Saint Exupéry, wat fansels in grut komplimint is, want dat is in geweldich boek.
De jûns moatte wy ôfskie nimme fan Eelke en de oare Bernleffers, dêr’t wy it o sa gesellich mei hân ha. Eelke sille wy oant de hjerstfakânsje net mear werom sjen, behalve dan op skype.
Elke kear as ik mei Friezen bin, lykas no mei de jeugd fan Bernlef, registrearje ik Hollânske ynslûpsels yn it Frysk. Diskear bliuwt it wurd ‘niemand’ hingjen. Yn it Frysk hast it wurd ‘nimmen’, mar dat is mear boeketaal. Wy seinen altiten ‘gjinien’ of ‘net ien’.
Woansdei 19 augustus
Anna en ik hawwe no boekt yn Hôtel Savoye by it Mar fan Bourget en komme dêr 14 oere oan. It hotel falt diskear in bytsje tsjin. Us keamer soe oan in park grinzje, mar wy ha it útsicht op de ‘route nationale’ (rykswei). Njonken de wettersieder lizze teesekjes, oploskofje ûntbrekt. It bêd blykt 1.40 by 1.80 te wêzen wylst it minimum foar my 1.60 by 2 meter is. Boppedat is de matras sa tin dat de sliep him oer skearmeskes hinnewrakselje moatte sil.
De bêste oplossing is yn sa’n gefal om der daliks op út te gean. Wy ride mei de auto alfêst de rûte dy’t wy moarn fytse sille. Dy blykt goed 50 km. te wêzen mei in klim fan ûngefear 600 meter oan ‘e westkant fan ‘e mar. Op ‘e weromreis stekke wy oan yn it kueroard Aix-les-Bains. Op it plein in ‘bal populaire’ foar de bejaarden, dêr’t it hjir fan optilt. Dêrnei in streksum miel yn in Sinees restaurant.
Tongersdei 20 augustus
It is in prachtige tocht om ‘e mar fan ûngefear fiif oeren fytsen. It moaiste part is oan ‘e westkant mei yn ‘e hichte útsicht op it kleaster fan Hautecombes, dêr’t de Italiaanse keningen begroeven lizze.
Freed 21 augustus
Ferline wike ha wy op ‘e Murier (de Brommelberch) in paad sjoen mei in muorre fan brommels oan ‘e sydkant. No’t wy einliks mei amers delstrike, hawwe oaren ús foarwest. Oan ‘e ein fan it paad ferskynt boppedat in losbrutsen hynder, dat syn holle hieltiten yn ús amers stekke wol.
Snein 23 augustus
Anna har âlden komme te iten. Anna hat kabbeljau en jakobsskulpen klearmakke mei kâlde tomatesop (gaspacho) foarôf. Wy fertelle dat wy juster nei de Mar fan Crop rûn binne, in marke yn it berchmassyf Belledonne. Anna har heit hat der in skoftlyn mei in groep Armeniërs west. Ien yn ‘e groep – in sekere Hakob – wie ûnderweis benaud wurden yn ‘e bosk. Dat is foar it earst dat ik fan in wâldfoby praten hear. Skoanheit syn anekdoate bringt my in oare anekdoate yn ‘t sin. Fan ‘e maitiid hienen wy in itentsje mei in fyftichtal Armeniërs. De organisatrises hienen ús dochter tsjinoer de soan fan in oare Hakob pleatst yn ‘e hoop dat der wat moais opbloeie soe, wat net barde. It lei der allegear wat te dik boppe op.
Lêstneamd itentsje is myn deiboek ûnbesprutsen bleaun wylst it bêst memorabel wie mei in soad Syrise flechtlingen fan Armeenske komôf. By de moanne maart fynst yn myn deiboek hast allinnich mar myn húswurk Spaans, dêr’t ik wykeins soms wol trije oeren mei dwaande wie. It siet my wat op ‘e nekke wat by in frije tiidsaktiviteit eins net sa wêze moat.
De jûns belje ik mei myn âlden (ús heit hat slim lêst fan krampen hân), Eelke (yn in bunker op it Skiermûntseach hat er yn in grize pij meiholpen by it ûngrienen en ynwijen fan in tal foarstejiers) en Charlotte (Jutlânske ferhalen oer fytsen, silen, swimmen en tsjerkegong).
Moandei 24 augustus
Ik stjoer in mailtsje nei myn groep fan Spaans om te sizzen dat ik net trochgean mei de lessen. Om roastertechnise redenen is dat net langer moochlik, jou ik as reden oan. It jout my suver in fakânsjegefoel. Better let as net! Hasto luego!