Hier alvast veurpruifkes in t Grunnegs, Hogelaandsters, Oldambts, Onstwedders, Veenkoloniaals, Westerkertiers en Westerwoolds.
Westerwoolds
Ontginnen
Tusken Traopel mit zien klooster eiwenôld
En Bad Nèischanze in Ôl’ Tjaord zien laand
Daor ligt mien vredeg, gruine Westerwôld’
Mit kronkelstroomkes en eslougen up ‘t zaand
Hier gunk menneg scheiper rond mit zien kudde
Man pluig ‘t laand, en zichtte en dörsk’te ‘t graon
Meist rogge en boukwèite, huil wat mudde
En stoetebakken wordde up de boerkerèi daon
Der is ‘n bult veraanderd, zo achternao bekeken
Smokkelaors en Ôl’ Graitje zunt der nich meer
Janneverkroeke is leeg, ôlde gebauen bezweken
En schoulmeister Neuteboom is bie ônze leive Heer
De veenmoren steit nich meer up de kaorte
De hèidekampen zunt der ok nog man naulieks
En dô as ’t laandschop hier ontgonnen wordde
Gebeurde dat mit ônze spraoke haost tegeliek
Man ‘t laand zulm is nich uphôlden te bestaon
Enkeld d’mantel dei der umtou zat is vernèid
‘t Ontginnen is ja nich ‘t ènde van de laon’
‘t Gres gröit ok weer laank, naodat wie ‘t mèit
Eigen vôlk zunt de Wôldegers nô nog eingaol
Lu laot mekaor geworden, man hebt wôl umkieken
Aarbèid, natuur en aarfgoud leeft hier aaltemaol
Veur streekprodukten huift wie ok nich oet te wieken
‘k Hoop dat de rust en ‘t karakter hier nich vot geit
Ofwôl ik nich veurzein kan wat ôns toukomst is
Man wat der hier ok aal nog te gebeuren steit
Ik schal mie hier aaltied thoes vuilen, jao wis
‘k Heb mie ‘n beetken verdeipt in ‘t Westerwôlds
As luutk’ eerbetoon an d’ôlden he’k ‘t perbèird
En um te tonen wat of hier proot wordde van ôlds
He’k in dit gedicht d’oetsturm spraok’ rekonstruèird.
Niek L. Berendsen
***
Hogelaandsters
Veni Sancte Spiritus
t is te hopen dat dit joar
dij wiend weer zel goan waaien
om heur woorden ien te zaaien
van verstoan, en zunnekloar
want ale tongen dij beweren
– onze woorden moaken joe vrij! –
binnen vremde toalen dij ien dit getij
heur toal en sproak nog mouten leren
en wie den heuren en verstoan
ien aal dij mooie, vremde toalen
dat ook zai, dij boven stoan, verhoalen
van dij laange weg dij zai nog goan
van wiend en gaist, van tong en vuur
n gaist dij waait woarhen ze wil
ien grootse vrijheid, fluusterend stil,
gain end, van olden tot koldens uur
Anjo de Haan
***
Westerkertiers
t Hoge bos boven
Der wordt drok waarkt
beneden ien t onderbos,
groeneg, groener, groen.
Alles groent onzichtboar,
dichter dichter.
Terwiel de stammen,
hoger en hoger omhoog
nog winterachteg koal
bennen tot de wiegende top,
die doch strakjes ook stoareg
aanstaal moaken heur brede
wiebelkreunen te verbreden,
hui uutlopen, de waarme zun
uut te lachen, deur heur grode
schaarms op te steken.
Toal van e tied
veur dij en mij,
stoef achter ons.
Reinder Willem Hiemstra
Reinder Willem Hiemstra – Wikipedia
***
Onstwedders
Nig of Nait
Het dörp lig
op t zaand.
Juvvertoren.
Boerderijen in
n wiede boge
der umtou.
Prachteg stee in
t Grunneger laand.
Hier kom ik vot.
Wie zeggen ‘nig’
in ploats van ‘nait’.
n Eindje wieder
lagen lu der om
en vinden ons
meschain wel
n beetje dom.
Mor as ik schrief
is t aaltied nait.
t Liekt aalgemainer
en ook zeker goud.
Mor nait zeggen
as ik ik proat,
vuilt onwenneg en
sikkom as verroad.
Jan Hoiting
***
Oldambtsters
Zeegodin van Miró
veur HME
Veur kust van Juan les Pins zonk
Joan Miró zien Zeegodin òf
in kathedroal van Fourmigues. Daipste
stilte. Nait laanger talk of the town.
Zeegodin, stoens en noakend,
wied van toal en teudebèllen,
deur grote sloekhaals
van vergeten veur aaid
veroordaild tot sproakloze daipte,
leek t wel, mor loater allinneg
aan valstrik van stilte ontkommen
om ons te vertellen dat der gain
onthold is zunder toal,
gain bestoan zunder onthold.
Mien ol noabers van dou k
nog n kwoajong, zai dik in tachteg,
wazzen daip verzonken in mien onthold
totdat k Biebel in mouderstoal
onder ogen kreeg. Zai kwamen in tongen
van Job en Jesaja weer bovendrieven
al proatend in dit gedicht,
geliek as Zeegodin joaren
loater weerom brocht wur
in t proatgroage bovenwotterleven
in mien toal
en dij van niedske teudebèllen.
Rieks Holtkamp
Rieks Holtkamp, auteur op Oader
Rieks Holtkamp | CGTC
Onendeghaaid
Mien olders hebben n balkon, zo schier
Huuskoamerbraid, wie zitten geern hier
Ik zit te prakkedinken, omringd deur geschaidnis
Apmoal stoulen en toavels, wat raiten raif is
Haalf doen bin ik wat in de wiedte an t stoaren
As mien ogen heur richten op twij witte piloaren
Deur heur Griekse allure bin ik drekt anstoken
Heur riggels binnen dik, moar heur wit is broken
Heur plint, t basement, is deur t weer verkleurd tot gruin
Moar heur schacht en fraais binnen pundelk en stoan stolt en kuin
Gain idee hou laang zai mie in heur leven konnen
Meschain binnen t kione, liek as dij op t Parthenon
Meschain van de bouwmaarkt, moar mien punt is mien punt
n Leven zunder geschaidnis is adinlek zund
Boven op fraais stoat der ook wat te beven
Ook old en volgruid, krek as dit verstainde leven
De plant is heur lieknis, moar heur tied staait stil
Deur t haile balkon galmt heur onendege wil
Kunststof is loos, t blieft plakken en pezen
Zo heurt os toal aigenlieks ook te wezen
Mien olders hebben n balkon, zo kaalm
In n lutje houkje ontspringt mie n waalm
Op n raiten stoule zit ik dizze mörn
Ik zug alles leven hier in ol Smookhörn
Ik zug piloaren, brösk, levenslust stroomt deur de vougen
Ik zug plaanten, tussen steden, tussen lougen
Ik zug os toal, nosk, dij smoegerg uutroast
Ik zug mien dikke bone, dij heur oadem wel uutbloast
Donvito Naaijer
***
Westerkertiers
Tekens
Wij schrieven op pepier en op e grond,
veul minsen bennen ons doarien veurgoan.
Zaand het niks ien e reken met lienen en letters,
wiend en wotter wissen ales uut.
Wij speulen bij t leven met tekens:
t kiend zigt ien vijf abbels pabbe en moeke,
zus en broerke, en humzulf.
De wereld zit vol symbolen.
Toen er dieren n noam gaf, kreeg
d’eerste mins besef van eenzoamheid.
Met stickertjes en prieskoartje hechten we
n weerde aan spullen en goed;
veur betekenis hemmen taauw en liem gien zin.
Gliek n vlinder die ien noaden
en kieren veur de regen schuul gijt,
zoekt betekenis noar n onderkommen.
t Vult scheuren doar we gien road met wieten
zunder aargenswoar tussenien te stoan
nuzzelt et hum bij dij en mij.
Willem Tjebbe Oostenbrink
Willem Tjebbe Oostenbrink – Wikipedia
Willem Tjebbe Oostenbrink
Willem Tjebbe Oostenbrink – de Groninger Kroon
Interview Willem Tjebbe Oostenbrink | Meander magazine
‘Poëzie schrijven betekent voor mij betekenis geven, dan wel een zoektocht naar zingeving.’ | Meander magazine
Uutkomst – Willem Tjebbe Oostenbrink – Huus van de Taol.
***
Grunnegs
Verloren
taal van rechte lijnen, suikerbieten
vette klei en heel veel horizon
taal met harde t’s
toal die ik nait spreek
verheffing is bereikt: je hoort het niet aan mij
toch fluustert ze van binnen en als ik in de duinen
onverdachts een moi opvang brengt dat me
naar het noorden waar we zuneger met woorden
waar muggen vliegen zijn
mijn moeder laiverd zei
zinnen eindigen met ja.
Marianne Panneman
Marianne Panneman
***
Grunnegs
De Grunneger Sproak
k Was nog ien t veurjoar van mien leven
toen ik de vroag om speulers zag,
votdoalek heb ik doar op schreven,
dit was nou net wat mie wel lag.
t Fluwelen douk ging veur mie open,
ik keek de zoal ien, wat n publiek,
dampende kroanpotten op de toavels,
mien rol glom van de romantiek.
Drai moal ien week, drai weken laang
veur uutverkochte zoalen,
veur t eerst ien Schouwburg op de plaank,
je konnen doar wel verdwoalen.
Noa oafloop smink van kop oaf fleren,
op Vismaarkt eten bie Koos op kroak,
k von deur de toal dai moe ons leerde
de lokroup van “Grunneger Sproak”.
Coby Poelman-Duisterwinkel
***
Grunnegs
Streektoal verbindt
t Is meer dan allain een woord of klank
t Is de grond woaroet de toal ooit tankt
Een aigen stem, een aigen sfeer
Een brôgge noar vrouger, keer op keer
Woar woorden klinken, waarm en trouw
In tongval van de streek zo nauw
Doar roakt de ziel, doar vuilt men zich thoes
Streektoal brengt licht in elk getijhoes
t Verbind de mensen, jong en old
Vertelt wat van binnen hold
Een lach, een troan, een groet, een laid
Een stem dai nooit verloren gaait
Gain toal zo puur, zo daip verweven
Mit wel wie binnen mit ons leven
Streektoal is een anker van de tied
Een band dei blift bestoan veur altied
De woorden binnen vlochten oet streek en grond
Klanken dei reizen van mond tot mond
Een toal dei zingt van wel wie binnen
In zaachte tonen, puur en körte zinnen
Elke streek een aigen laid
Ritmes dei gruien en verstikken nait
Een aarfstôk, old en onvergoan
In streektoal blift tied altied stil stoan
t Is meer dan een woord, meer dan een klank
t Verbindt ons haart, het geft ons rank
Het vertelt verhoalen, vol vuur en licht
Een spaigel van ons doagelijks zicht
Van klei, van zaand, van wôtterland
Een melodie van aigen hand
Verbonden deur ons toalaccent
De streektoal, dei mennegain kent
J.D. Prijt
Toal
Ik zit te denken
Ik stoa te denken
Ik loop te denken
Ik fiets te denken
Ik rie te denken
Ik vaal te denken
Ik lig te denken
Mit toal
Kin alles
Ik docht nog
Nait opstappen
Eerst denken
En nou lig ik
Dood te goan
Jan Sleumer
Jan Sleumer | CGTC
Jan Sleumer – Uitgeverij kleine Uil
over t verzoameln van vroagtaikens
as niks nait meer te hoalen valt
en wie nait meer te bruken as minsk
blift stilte achter
t wichtje zuikt noar woorden veur heur gedicht
zai vertelt
k ben n wichtje en k bin n barbiepop
sums wil k wichtje wezen
sums barbiepop
wie wizzeln van gedachten
dat vien k t mooiste
dat wie van gedachten wizzeln
van din begriep k wat k nog nait wait
doarom verzoamel k vroagtaikens
t wichtje spelt vroagtaikens ien ain moal goud
zai vragt
woartou binnen vroagtaikens aigenlieks bedould
k wait t nait
woarom herdinken wie noeit nait weerom vonnen liggoamsdailen
wel vervangt ons wanner wie veurbie binnen
t wichtje spelt noeit nait trug vonnen liggoamsdailen ien ain moal goud
k vroag heur minselke moat te spellen
ze kikt mie aan en oarzelt
dat duur k nait
ien dizze verloaten stilte
van ien zo n stillighaid is minselke moat nait te veurspellen
Harry van Velsen