Leo Popma by de oanbieding fan syn nijste roman As gong dêr in oar,
Blessum, 27 april 2013

 

Ferbûn, mar dochs in frjemde bleaun

Leo Popma oer syn skriuwerskip

 

Yn febrewaris 2013 ferskynde Leo Popma (1938) syn lêste roman As gong dêr in oar. Popma skreau sûnt 2002 de ferhalebondel Himelsk ferwulf (2002) en de roman De wraakingel (2004).
Fan 1972 oant 2002 wie it stil om him hinne.
Dêrfoar kaam fan him sawol proaza, poëzy as toaniel út en dêroerhinne skôgings/boekbesprekkings. Sa wie er meiwurker fan De Tsjerne en letter Trotwaer, publisearre er in dichtbondel – In weak reservaet , yn 1967 – en de roman In kwesty fan hûd, yn 1971. Yn ‘e jierren sechtich krige er seis kear de Rely Jorritsmapriis.
In petear oer syn libben, syn wurk en syn dûbele ferhâlding ta it Frysk.

 

JAAP KROL
FOTO: MARTIN F. LELIE

 

‘Ik bin berne yn ’e Súdwesthoeke en ik ha oant myn tsiende yn Warkum wenne. Ik kin it net hiel goed mear rekonstruerje, mar by ús thús waard heal Nederlâns en heal Steds praat – ús heit kaam fan in pleats en ús mem prate Boalserters. Mei myn maten prate ik sis mar Súdwesthoeks. Dan giet it dus oer ‘túzen goune’, ‘nei hús’ en ‘nije skunn’. Doe’t ik tsien wie, ferhuzen wy nei Frjentsjer. Dat wie wol in kultuershock. Net allinnich om de taal, ek om de mentaliteit: rau, wyld, hurd. Ik ferstedse eins, it Frysk gie der stadich út.
Fan myn tolfde oant myn tweintichste siet ik op in kostskoalle. Dêr bin ik folslein fernederlânse.
Doe’t ik op myn tweintichste yn Fryslân werom kaam begûn ik – neist in stúdzje Ingels oan ‘e Noordelijke Leergangen yn Ljouwert kursussen Frysk te folgjen, om derby te hearren, om myn identiteit (werom) te finen. Do moastest ek wenne oan in taal en in kultuer dêr’tst jierren bûten stien hiest. En tagelyk wie it Nederlâns ek wer de taal fan ‘e fakstúdzje en fan je berop dêr’t ik my yn wiermeitsje moast. It Frysk waard in oanlearde feardicheid.
Ik hie yn dy jierren in bybaantsje yn ‘e bibleteek yn Frjentsjer. Dat wurk foldie my, it ûnderwiis like my neat, dat doe ik ha ik de oplieding ta bibletekaris dien.
In bibleteek wie doe in pakhús fol boeken. Ik wie dan wol klear, mar dat pakhús luts my noch net sa oan. Ik ha doe sollisitearre as bibletekaris by de Holland-Amerika-Lijn. Ik waard ôfwasker op de Statendam. Letter bin ik oerstapt op de Rotterdam Lloyd en ha ik steward west op frachtskippen dy’t op Azië fearen. In moaie tiid: moarns en jûns betsjinje en koperpoetse, middeis frij. Koe ik lekker lêze op it dek.
Dat ha ‘k in jier dien. Dêrnei waard ik meiwurker by de Sintrale Bibleteektsjinst foar Fryslân, dy’t him dwaande hâlde mei de opbou en sprieding fan bibleteken yn ’e regio. It wie de twadde golf fan ‘e weropbou. By de earste weach gie it om huzen en skoallen, by de twadde om doarpshuzen en bibleteken. Mienskipsopbou dus. Ik ha dat wurk dien oant 1993. Doe waard ik sekretaris fan de Nederlandse Vereniging van Openbare Bibliotheken yn Den Haach. Ik hie dêr doe in appartemintsje, mar ik kaam yn it wykein werom – myn frou wurke hjir yn it ûnderwiis. Wy wenje no al 35 jier yn Gytsjerk.
Nei de VUT waard ik frege foar it PUM, Project Uitzending Managers. Dat hat ha ta doel om managers út alle tûken yn ûntwikkelingsprojekten te belûken. Ik ha in pear kear nei Kenia west om dêr in bydrage te leverjen oan ‘e opbou fan in bibleteek/edukatyf sintrum. Dat wie yn Zimmerman Estate, in foarstedsje fan Nairobi. Dy bibleteek wie eins in soarte fan húswurkynstitút, en is no útgroeid ta in middelbere skoalle foar HIV-wezen en Soedanese flechtlingen.
Yn 2002 waard ik frege om in artikel oer Douwe Tamminga foar in liber amicorum te skriuwen: Bodzje en betrouwen. Dêryn haw ik oan ‘e hân fan myn korrepondinsje mei Tamminga út de jierren santich de tydskriftereboelje nochris beskreaun. Ik hie yn it bestjoer fan it Frysk letterkundich Museum sitten en hie him earder meimakke as redakteur fan DeTsjerne. Fan doe ôf bin ik wer begûn mei skriuwen, al rûn ik dus tritich jier achter.’

De kostskoalle spilet in rol yn hast al jo romans. Wat moat in lêzer him allegear by dat systeem foarstelle?
‘Ik siet yn Megen, boppe Oss. Sintraal yn it doarp stie de skoalle. Dêromhinne stiene in soarte fan Ingelse kosthuzen. Dêr siet ik fan ‘e earste oant de sechde klasse. It systeem hie net dat rigide fan in ynternaat mei fan dy grutte sealen, mar wie folle iepener, folle demokratysker. Der wiene twa dames dy’t de saak yn it hûs runden sis mar, lykas itensiede en sa.
It rapport fan Deetman seit oars, mar foar my wie it eins in hiel aardige tiid. Al dy rotsoai, dêr ha ik noait lêst fan hân. Trije jier lyn ha ik op in reüny west. Alle jonges fan myn jierren hawwe der ek neat fan fernommen. Krekt dat kostskoallesysteem hat sa goed wurke.
Mar goed, it wie fansels wol in strak en Spartaans systeem. Jûns op bêd koe ik troch it dak hinne gewoan nei bûten sjen. Wy krigen winterdeis in ekstra hynstetek mei nei boppen, dat wie it. As ik de wetterbak de jûns klearsette om my moarns mei te waskjen, wie it wetter de oare deis gewoan beferzen.
It earste jier wie ik fansels wol ûnwennich, mar nei ferrin fan tiid gie dat wol oer. Yn ‘e earste klasse mochtst op snein en woansdei in oere roke. Yn ‘e twadde mocht dat alle jûnen, en sa mear. Wy hiene Sterling-shag. Dy kocht ik mei in maat yn ’e winkel en lieten it dêr trochmidden knippe. Moaie details, ik sil dy reek fan Sterling ek noait ferjitte.
Ast âlder wiest, koest der jûns op út. Wy moasten dan byinoarkomme by de moune en koene dan yn ‘e laadbak mei nei Oss. Dêr ha ik myn earste toaniel- en muzykútfierings sjoen, lykas de sechde fan Beethoven troch it Brabants Orkest. Ek de earste skilders seach ik dêr, lykas Beckmann en Chagall. Dy earste ûnderfining mei muzyk en musea wie gewoan geweldich.
It Nederlâns op ‘e kostskoalle wie in grutte oergong. Dy formele taal fersterke de ôfstân mei thús. Jonges út deselde streek heardest ûnderinoar yn it ynformele sirkwy, op it sportfjild of skoalplein, dialekt praten – Limburchs, ‘Maastreechs’, Brabâns, Twints. Dat joech hâldfêst en hie wat fertrouds. Dy ‘taalgroepen’ hiene de gek wer mei-inoar en bouden inoar wol nei, mar do fieldest wat har beweegde. Taal ferbûn dy groepkes, mar sette se yn it gruttere gehiel tagelyk ek op distânsje. Yn ‘e lytse eigen rûnte joech soks fertrouwen, dêrbûten argewaasje, om’t minsken har ôfsûnderen, ûnfersteanber wiene, net ‘meidiene’, har bûten de groep stelden. Sa fieldest dat, mar likegoed diest it sels ek.
Mei de taal fan thús skoepen wy dêr yn ‘e frjemdte en disiplinearre wrâld fan sa’n ynternaat yn ‘e lytse rûnte fan kammeraten in eigen wrâldsje. Hoewol’tst mar mei in pear oaren Frysk of Steds prate koest, en hoewol’t ik fan hûs út net Frysktalich wie en noch mear mei it Steds hie, waard foar my it Frysk it symboal foar thús, de taal fan it paradys, in hâldfêst yn ‘e ûnwennigens. Mar wie ik yn ’e skoallefakânsjes wer even thús, dan hiest it omkearde effekt. Dan brûktest ûngemurken Nederlânse wurden út dat skoalfermidden, dy’t frjemd oandiene. Mei de jierren fûnst de linigens om te switchen, om dy fan ‘e iene yn ‘e oare wrâld en fan ‘e iene yn ‘e oare taal te bejaan en dy ‘te gedragen’.’

Opfallend yn jo ferhalen en romans binne de faak ûnthechte minsken – minsken dy’t allinnich wenje (yn In kwestje fan hûd), of yn benearjende omstannichheden (lykas yn De Wraakingel). Kin men dêr in relaasje mei de kostskoalletiid yn sjen? En spilet ûnwennigens en moederaasje dêr ek in rôl?
‘Ik bin opgroeid yn in tiid fan soberheid, fan ‘rêd dy mar’. Doe’t ik op ’e kostskoalle siet, gie ik mar trije kear yn ‘t jier nei hûs. Op it seminary sels wiest op dysels oanwiisd en de dagen ferrûnen tige disiplinearre. It wie fan ‘t bêd ôf, ite, studearje, ite en studearje. Om in foarbyld te jaan: om fiif oere middeis krigen wy in ‘kale’, dat wie in stikje bôle mei allinne bûter. Ik waard op mysels weromsmiten, mar yn it lêzen koest dyn eigen wrâld skeppe.
Unwennigens is dus wol in tema, mar heimwee is foar my gjin fysike saak. Yn fysike sin kin ik net mear stikken, ik kin my oeral deljaan. Ik bin ommers opgroeid mei ûntwoarteling, dêrom bin ik oeral te plak.
It is mear eksistinsjeel. Wêr komme wy wei, wêr gean wy hinne, dy fragen. As gong dêr in oar giet oer it spanningsfild tusken ‘wa bin ik’ en ‘wa wol ik wêze.’
Do moast it dus ek sjen yn ‘e kontekst fan dy tiid. Nim no myn tiid op de Statendam. As ik yn Rotterdam op ‘e reling stie te wachtsjen, dan seach ik dat al dy emigranten ôfskie namen fan ‘e achterbliuwers. Dy spanning tusken de lju dy’t útinoar lutsen waarden en de panyk dy’tsto dan yn ‘e gesichten seachst, dat hat wol te krijen mei in gefoel fan ûnwennigens en it hawwen fan moederaasje.’

Wa wiene en binne jo literêre helden?
‘De moderne literatuer begûn foar my mei Philip en de anderen fan Cees Noteboom, dy’t ik altyd folge ha. En letter De Avonden en de brieveboeken van Gerard van het Reve. Myn fierdere literêre helden, tsja, dat binne der hiel wat. Julien Green en François Mauriac bygelyks, Frânse skriuwers út it ynterbellum. Sis mar skriuwers fan ‘e eksistinsjele roman avant la lettre. Fierders Graham Greene, Nikolaj Gogol en Simon Vestdijk. Yn ’e jierren sechtich folge ik dichters as Jacques Hamelink, Gerrit Achterberg, Hans Lodeizen, Jan Engelman, Gerrit den Brabander en Leo Vroman – en Vasalis fansels. Wat proaza oanbelanget hâlde ik it foaral by Flamingen as Marnix Gijssen, Willem Elschot en Hugo Claus. Syn Oostakkerse gedichten, prachtich. Hjoeddedei folgje ik Peter Buwalda en Tommy Wieringa, mar ek in Paulo Giordano (De eenzaamheid van de priemgtallen) en David van Reybrouck (Congo).
Der sit net echt in lijn yn, ik bin in springer. Ik bin ek in trage lêzer, ien dy’t faak gewoan op ’e nij begjint. Taal hat altyd myn kreative uteringsfoarm west. Al it oare – lykas myzyk of byldzjende keunst, wie konsumptyf, ik hie der gjin talint foar.
Op ’e kostskoalle hiest in soad kultuer. By Nederlâns bygelyks, krigest it fak ‘Declamatie’. Dan droegen wy dichters foar, lykas dy om it tydskrift Roeping hinne, mei skriuwers as Anton van Duinkerken en Jan Engelman. Letter ek Slauerhoff. Yn dy sin wie it in klassyk gymnasium.
Ik mocht altyd graach foardrage, gedichten wiene dan ek myn begjin.’

Yn ‘e jierren santich sieten jo yn ‘e redaksje fan Trotwaer. Dat wie doe in rûzige tiid op Frysk literêr mêd. Wat wie jo oanpart dêryn?
‘Ik publisearre myn earste gedichten yn De Tsjerne yn 1964. De redaksje bestie doe út E.B.Folkertsma, Sjoerd Leiker, Fedde Schurer, D.A.Tamminga en de jonge Durk van der Ploeg, dy’t de nije generaasje fertsjintwurdige. Trinus Riemersma publisearre syn earstelingen dy jierren ek yn De Tsjerne. Yn 1964 joech er syn roman It fabryk út, dy’t foar gâns opskuor soarge yn ‘e Fryske literêre wrâld, mar ek yn ‘e redaksje fan it tydskrift. De âlde pommeranten woene net mear en stapten op. Douwe Tamminga foarme yn 1967 mei Durk van der Ploeg en Trinus Riemersma de nije redaksje, dy’t mear romte oan ‘e jongerein jaan woe. Datselde jier krige ik, as redaksjeskriuwer, mei Oene Spoelstra en Meindert Bylsma fan ‘e Tsjerne-redaksje it fersyk om de gastredaksje te foarmjen fan in Jongereinnûmer, novimber ’67, om jong talint oan te lûken, mei har wurk de tiidgeast binnen te heljen en it bedage imago fan De Tsjerne ôf te skodzjen. Mar eins wie dat al te let. Yn ‘e Amsterdamse studinterûnte wie al yn 1954 mei it tydskrift Quatrebras in nij en eksperiminteel lûd yn ‘e Fryske literatuer opkommen, mei dichters, skriuwers en byldzjende keunstners as Marten Brouwer, Lammert Mulder, Jelle de Jong, Hessel Miedema en Joazem Walsta. Dêrneist wie út ûnfrede mei it behâldende belied fan De Tsjerne troch Tjitte Piebenga en Bauke de Jong yn 1963 it tydskrift Asyl oprjochte. In besykjen fan ‘e trije tydskriften om te fusearjen mislearre yn 1966, benammen om’t Bauke de Jong yn ‘e nije redaksje in sit hawwe moast. Doe wie it oer. Quatrebras en Asyl holden dat jier op te bestean, De Tsjerne gong allinnich fierder, mar hie in bytsje oanhing en sympaty mear. Yn 1968 makke Douwe Tamminga plak foar fernijing foar in nije ploech en kaam ik yn ‘e trijemans redaksje mei Durk van der Ploeg en Trinus Riemersma. Der moast wat gebeure om skriuwers by it blêd te beheljen. Ein 1968 beleine wy as redaksje in gearkomste yn it Oranje Hotel om mei alle belanghawwenden oer te lizzen hoe’t it fierder moast. Riemersma stapte foartiids oer nei ‘de rebellen’, dy’t deselde deis even fierderop yn De Klanderij byinoar kamen. Sadwaande stiene Van der Ploeg en Popma der tegearre foar. Yn de ‘reboelje-gearkomste’ – sa’t dy letter neamd waard – gong it deromwei. De twamansredaksje stelde syn sitten beskikber foar in nij team mei in nij belied dat de fernijing fan it tydskrift stal jaan koe. De nij beneamde redaksje bestie út fertstjintwurdigers fan ‘e âlde kampen: Bauke de Jong ( Asyl), Steven de Jong (Quatrebras), Leo Popma (De Tsjerne , redaksjeskriuwer), Trinus Riemersma en Geart van der Zwaag. Dat joech spul. Je Maintiendrai, de útjouwer fan De Tsjerne, woe mei dy ploech net fierder. Foar it nije tydskrift, dat Trotwaer doopt waard, moast in nije útjouwer socht wurde. Dat waard úteinlik Miedema Pers yn Ljouwert. It waard klauwen om de trein op ‘e rails te krijen: de útjouwer moast it tydskriftefak noch leare, de redaksje moast mei in fisy komme en fernijend belied útsette.
De winst fan dy revolúsje wie dat âlde kaders sljochte wiene, mar de fernijing gong bytiden ûnder yn gerop en geraas. Ik wit net hoelang ik it útholden haw. Ik hie gjin nocht oan alle ûnnocht en hie der ek gjin talint foar. Sawat nei in jier wie ik fuort. Underwilens wie troch Amsterdamse studinten it tydskrift Sonde oprjochte, dat foar in soad skriuwers en dichters in útwei joech út ‘e reboelje, ek foar my.
Hoe’t it krekt gongen is wit ik net mear, mar yn 1971 sjoch ik mysels werom yn ‘e redaksje, wer as redaksjeskriuwer. No mei Remco Heite, Adri van Hijum, Bartle Laverman en Oene Spoelstra. Ik hie in eareskuld oan Douwe Tamminga, dy’t my yn De Tsjerne helle hie. Sjoch, ik wie in konsjinsjeuze boekhâlder, ik woe it tydskrift trochgean litte.
De nije ploech hie neat mei de reboeljejierren, dêr koest mei wurkje. Stadichoan waard oer alle boegen in fernijing sichtber, yn ynhâld, typografy en opmaak en yn in nije skriuwersoanwaaks. Ein 1973 stapte ik foar de twadde kear op, om’t ik myn bydrage levere hie en in kear fan dat koelywurk fan it redaksjesekretariaat ôf woe.Fiif jier tydskriften wie myn eigen produktiviteit ek net te’n goede kommen.
De literatuer fan ‘e jierren sechtich wie eins ien grut teater, mei syn ekstaze en eksuberânsje, mei de dichtersfestivals yn Ljouwert en Drachten dêr’t ik oan meidie; mei de reboelje om de tydskriften hinne dêr’t ik yn telâne kaam; mei fassinearjende spektakels as Broadsje Healom en Operaesje fers, de dichterstelefoan dêr’t ik bûten stie. In flamboyante tiid. Ik wie lykwols gjin oanfierder fan ‘e reboelje, dêrfoar siet ik tefolle yn it tradisjonele tinkpatroan. Roppe en raze is ek gjin garânsje foar better. Reboelje wie faak ek wichtiger as literatuer, sa besjoen wie it net in omslach. Quatrebras wie al in prachtich antwurd op De Tsjerne. As dat yn dy kwaliteit oergien wie nei Trotwaer, dan hiest in goeie tsjinhinger hân.Trotwaer koe eins net tippe oan Quatrebras, mei dit ferskil dat Quatrebras al jierren dea wie.’

De grutte stilte dêrnei. Ha jo de literêre ûntjouwings yn Fryslân al dy tiid folge? En wat fine jo fan de ynhâld fan de hjoeddeiske literêre blêden as Ensafh en De Moanne/Trotwaer?
‘Nee, ik ha de literêre ûntjouwings nei 1972 net mear folge. Heechút yn ’e kranten. Ik hie it ôfsluten, ik hie myn wurk en dêr hie ik de hannen fol oan. It hiele libbensritme waard oars. Oan ‘e sydline en út myn wurk wei haw ik my noch jierren dwaande holden mei it Frysk Utjefte Fûns, mei it lienrjocht en fansels mei it (oankeap)belied Frysk fan ‘e iepenbiere bibleteken. Ik woe yn 2002 ek net wer begjinne. Eins woe ik my talizze op ‘e keunstskiednis.
De literêre blêden fan hjoeddedei, dêr jou ik gjin oerdiel oer. It is hap-snap, ik folgje it út ‘e fierte en net systematysk. It liedt my ôf fan myn skriuwerij. It hat ek te krijen mei de tiid fan De Tsjerne en Trotwaer. In tydskrift hat foar my altyd wat op papier west.’

De taal yn nijer wurk as As gong dêr in oar is wat floeiender, wat minder barok as bygelyks yn In kwesty fan hûd, de earste roman. Is dat in kwestje fan leeftyd of binne jo yn 2000 in nije literêre karriêre begûn?
‘Dat oerhingjen nei it barokke haw ik noch. Dat hat te krijen mei it literatuerûnderwiis yn myn skoallejieren. En grif hat de retoryk en de grandeur fan ‘e rooms-katolike liturgy, dêr’ t ik mei opgroeid bin, syn stimpel achterlitten. Dêr komt by dat ik it Frysk oanleard ha. Ik kin soms dreech in ûnderskied meitsje tusken wat minsken yn it deistich ferkear sizze en wat se fertelle yn ‘e boeken. De emosjonele wearde fan wurden yn it Frysk ûntgiet my bytiden, faak moat ik dy fia it Nederlâns hifkje. Ik fernim soms ek wol dat ik ‘oanleard’ Frysk brûk. Minsken sizze dan dat ik ‘moai’ of ‘geef’ Frysk praat, mar eins bedoele se dat ik har taal net praat, of dat ik net op ‘e selde golflingte sit.
Dochs bin ik, binnen myn ‘nije’ literêre karriêre, oer As gie dêr in oar reedlik tefreden. Mei de tiid sjoch ik de swakke steeën ek wol, mar yn guon parten bin ik wol better as yn oar wurk.
It fraachstik doe’t ik hjir wer kaam te wenjen wie it fraachstik fan ‘e identiteit. Minsken fiele har ferbûn mei de taal, lykas dat yn elke regio sa is. Taal ferbynt, mar slút ek út; mei taal kommunisearrest, mar manipulearrest faak ek. Do sjochst it rûnom mei emigranten. It feit dat de autochtoanen de ‘oaren’ net ferstean en folgje kinne, is de grutste barriêre yn ‘e akseptaasje fan frjemden. Yn fakânsjelannen is de frjemde taal in eigen keazen ‘isolemint’, it duorret mar in pear wike, it wurdt mei de gek beslein en mei hannen-en-fuotten-taal kompensearre. Mar yn it deistich libben is taal en fersteanberheid in libbensneedsaak, foar kommunikaasje en akseptaasje. Ek yn emosjoneel opsicht. Ferstiest in minske net, dan kinst dy net yn him ferpleatse en wurdst ûnferskillich foar syn situaasje en syn tinken oer. Dêrom ha ik it yn As gie dêr in oar ek oer it Babelsk, en dan yn in Europees ferbân. De problematyk yn it boek is eigentiidser en fan ‘e minsken sels. Ik bin no safier dat it my om it ferhaal giet en minder om de foarm.’

Hoe tinke jo oer de takomst fan de Fryske roman c.q. literatuer? De boekhannel nimt hieltyd minder Fryske boeken ôf. Se doarre it net oan, it giet hurd berchôf.
‘De earste fraach is eins: bliuwt de Fryske taal? Ik haw net folle op mei de ûndergongsfoarsizzings dy’t al mear as in ieu geregeldwei de kop opstekke. Wy sjogge it wol en wy binne net blyn. Minsken sille hjir altyd – ûnder de dominante taal -har eigen taal of it dialekt dat dêrfan oerbleaun is prate. Mar it komt my foar as ûntstiet der in spjalt tusken taal en literatuer. Kinst dy ôffreegje oft de literatuer noch de drager is fan ‘e taal, de delslach fan ‘e identiteit en it fielen fan ‘e minsken dy’t de taal noch prate. De literatuer oriïntearret him langer wat mear op ynfloeden en noarmen fan it Nederlâns en oare talen, haw ik it idee.
Fierders is it sa dat in swakke taal in ekstra sterke ynfrastrukteur nedich hat, fia oerheidsbelied en stipe, fia ûnderwiis en edukaasje, fia media, fia marketing en distribúsje. Op alle fronten hat it wol ris sterker west. Wy binne wurch, liket it bytiden, wy witte it net mear.
It Fryske Boek wie miskien op punten in wat âldfrinzige organisaasje, mar se hiene in geweldich netwurk fan belutsen minsken en in jierlikse promoasjestratezjy. Ik sjoch dêr neat mear fan. It Fryske Boek moast fuort, der wurdt al jierren fergadere oer in ferfolch, mar goodwill, yn tritich jier opboud, is ûnderwilens al ferflein. Wy moatte fan ‘e grûn ôf op ‘e nij begjinne. It Fryske Boek wie ek in ferbinende skeakel mei de boekhannels, mar dy hawwe it dreech genôch en hawwe foar it Fryske boek amper plak mear yn har winkels. It liket derop dat taal en literatuer twa wichtige skeakels yn ’e promoasje en distribúsje komme te missen.
De bibleteken hawwe altyd in sterke laach west yn ’e fersprieding fan it Fryske boek. Dêromhinne binne ek hieltyd mear edukative aktiviteiten opset foar lêsgroepen, jeugd en algemien publyk. Bibleteken hiene ek altyd in relatyf grutte en represintative kolleksje Fryske literatuer. Mar ek dêr wurde de tiden minder, it netwurk fan festigings wurdt lytser, spesifike subsydzjes binne opdroege. Ek dêr jildt de wet fan fraach en oanbod. Dat jildt ek al foar guon wittenskiplike bibleteken. De VU yn Amsterdam, dy’t earder in learstoel Frysk hie, is mei de oankeap fan Fryske literatuer ophâlden en wol de kolleksje Frysk wol slite.
It kin altyd better, mar de kranten spylje oer it generaal net swak by wat de Fryske literatuer oanbelanget. Omrop Fryslân lykwols hat kenlik gjin taak yn ‘e foarljoching fan it publyk oer it Fryske boek en literatuer.’

Hoe sjocht de takomst fan ‘e bibleteek derút?
‘It netwurk wie yn ‘e jierren ’80–’90 sa fynmazich, dat it net mear oerein te hâlden is. De bibleteek hie nei de oarloch in edukative funksje om boargers mûnich te meitsjen, mar dy funksje is der net mear. Bibleteken wurde no yn ‘e steden en gruttere plakken konsintreard. It wurdt in soarte fan terpelânskip, om de kwaliteit fan ‘e foarsjenning te hanthavenjen. De eigen identiteit sil op ‘en doer gearrane mei dy fan oare edukative en maatskiplike foarsjennings ûnder it iene dak fan it Kultuerhûs, in iepenbier plak dêr’t minsken studearje en leare kinne en inoar treffe foar alderhanne doelen. Bibleteken dogge dat op dit stuit hielendal net min. Se moatte lykwols hyltyd wer har posysje bepale, no wer foar de digitale media oer. Freegje my net om oplossings. Mar de anonimiteit, de feriensuming en de skynwerklikheid derfan freegje aanst om mear psychiaters, kleasters en bibleteken, moatst tinke. Wy moatte ús realisearje dat minsken ferlet hawwe om inoar te treffen. Hoe kinst by dat ferlet oanslute? De bibleteek moat in knooppunt wêze tusken ferskate media en it minsklik ferlet oan ynformaasje, útwikseling en kontakt.’

Yn in ynterview fan jo mei Reinder van der Leest (Trotwaer, 1972) wie jo lêste fraach oan him: ‘Jo moatte mei in bûnzjend hert begûn wêze eartiids: de earste fersen, ferhalen, toanielteksten: it earste besykjen yn in ‘frjemde’ taal. Wat hiene jo derfan ferwachte en wat is der fan útkommen?’
Ik stel dy fraach no oan jo.
‘Ik bin in slow starter, grutte ferwachtings haw ik yn ‘e literatuer net hân. Ik wie ôfheakke, it wie oer. Der wiene wichtiger dingen. Nei tritich jier stilstean, moatst op ’e nij begjinne. Foar de twadde kear moast ik in nije stavering oanleare en selsfertrouwen krije. Mei myn lêste boek bin ik in stap fierder kommen, yn myn ferhâlding ta de taal en ta it skriuwen. Tefreden bin ik noait. Ik gean mar troch, in pear fan dy jierren moat ik ynhelje kinne.
Taal is de Toer fan Babel, taal is beskiedend foar de stam, foar it groepsgefoel. Ik skriuw mei it wurdboek, ik praat mei it ferstân. By einbeslút, tink ik, bin ik doch in frjemde bleaun yn dizze taal.’